The ART of WAR by Sun Tzu - Sun Tzu'nun "Savaş Sanatı"

Sun Tzu'nun "Savaş Sanatı": Stratejinin Zamansız Kılavuzu

Sun Tzu'nun kaleme aldığı "Savaş Sanatı" (Sun Zi olarak da bilinir), insanlık tarihinin en eski ve üzerinde en çok araştırma yapılan strateji eserlerinden biridir. Günümüzden binlerce yıl önce yazılmış olmasına rağmen, eserin içerdiği ilkeler sadece askeri alanla sınırlı kalmayıp, iş dünyasından kişisel gelişime kadar birçok alanda rehber niteliği taşımaktadır.

 

Eserin Kökeni ve Tarihsel Bağlamı

"Savaş Sanatı"nın geçmişi, Çin'in Savaşan Beylikler dönemine (MÖ 403 - MÖ 221) kadar uzanmaktadır. Bu dönem, Zhou Hanedanlığı'nın merkezi otoritesinin zayıfladığı  ve birçok küçük devletin  birbiriyle mücadele ettiği, siyasi birliğin tesis edilemediği çalkantılı bir zamandı. İlginçtir ki, bu olumsuz koşullar, Çin tarihinin felsefe ve düşünce açısından en zengin dönemlerinden birini oluşturmuştur. Bu dönemde düşünürler, devlet yönetimi, diplomasi ve askeri stratejiler hakkında eserler kaleme almışlardır.

Sun Tzu'nun hayatı hakkında kesin bilgiler sınırlıdır. Gerçek adının Sun Wu olduğu ve MÖ 6. yüzyılın ortalarında kuzeydeki güçlü Qi Beyliği'nde doğduğu düşünülmektedir. Daha sonra güneydeki Wu Beyliği'ne giderek Bey He Lu'nun hizmetine girmiştir. Eserinin ünü, ölümünden sonra katlanarak artmıştır.

"Savaş Sanatı"nın Felsefesi ve İçeriği

"Savaş Sanatı", 13 bölümden oluşur ve yaklaşık 2700 Çince imden meydana gelir. Eser, sadece savaş meydanındaki taktiklere odaklanmaz; aynı zamanda stratejik planlama, düşmanı tanıma, arazi bilgisi ve diplomatik ilişkilerin önemini vurgular. Sun Tzu'nun temel felsefesi, savaşı mümkün olduğunca önlemek ve zafere en az kayıpla ulaşmaktır. "Savaş Sanatı", bu düşünceyle çevrilmeye başlanmıştır.

Eserin öne çıkan bazı bölümleri şunlardır:

-Hesaplama (Savaş öncesi planlama ve durum değerlendirmesi)

-Savaş (Savaşın maliyeti ve neden kaçınılması gerektiği) 

-Taktik Saldırı (En iyi stratejinin, düşmanı savaşmadan yenmek olduğu) 

-Duruş (Konuşlanış) (Yenilmezliği sağlamak ve düşmanın yenilgiye uğratılabileceği koşulları yaratmak) 

-Güç Vaziyet

-Zayıflık-Güçlülük (Düşmanın zayıf noktalarını belirleme ve kendi güçlü yönlerini kullanma) 

-Harekât (Savaşta manevra ve hareketin önemi) 

-Dokuz değişken: Binbir Olasılık

-Orduyu Harekete Geçirme (yürüyüş)

-Arazi

-Dokuz Arazi

-Ateşle Saldırı

-Casus Kullanma (Bilginin ve istihbaratın kritik rolü) 

Si Ma Qian'in Anlatımı ve Sun Tzu'nun Disiplini

Han Hanedanı tarihçisi Si Ma Qian'in "Tarihçinin Kayıtları" adlı eserinde, Sun Tzu ile Wu hükümdarı He Lu arasında geçen dikkat çekici bir olay yer alır. He Lu, Sun Tzu'dan "Savaş Sanatı"nı saray kadınları üzerinde denemesini ister. Sun Tzu, kadınları ikiye ayırır ve komutanlarını belirler. Talimatları açıkça verdikten sonra, kadınlar komutları dinlemeyip gülmeye başlarlar. Sun Tzu, talimatların net olmaması komutanın suçu iken, talimatlar net olduğu halde uyulmaması durumunda takım komutanlarının suçlu olduğunu belirtir ve gözde cariyeler olan takım komutanlarının idamını emreder. He Lu'nun itirazına rağmen Sun Tzu, savaş durumunda komutanın bazı hükümdar emirlerini uygulamayacağını söyleyerek idamları gerçekleştirir. Bu olay, Sun Tzu'nun disiplin ve emir komuta zincirine verdiği önemi açıkça göstermektedir. Bu olaydan sonra kadınlar tüm talimatlara kusursuzca uyarlar ve He Lu, Sun Tzu'nun iyi bir asker olduğunu anlayarak onu ordusunun komutanı yapar.

Eserin Evrenselliği ve Etkisi

"Savaş Sanatı", Song Hanedanı döneminde tüm askeri klasiklerin atası olarak kabul edilmiş, Japonya'da üzerinde birçok çalışma yapılmış ve Batı'da da en önemli strateji eserlerinden biri haline gelmiştir. Eserin Sun Tzu'ya ait olup olmadığına dair tartışmalar yaşanmış olsa da , 1972 yılında bulunan Han Hanedanı dönemine ait bir mezardaki kopya, eserin eski tarihini doğrulamıştır.

Klasik Çince'nin az im ile çok anlam aktarabilen yapısı nedeniyle, eserin farklı dillere çevirilerinde yorum farklılıkları bulunabilmektedir. Ancak bu durum, çevirinin değerini etkilememektedir. Pulat Otkan ve Giray Fidan çevirisi, eserin Türkçeye özgün dilinden (Çince) yapılan ilk aktarımı olması açısından önem taşımaktadır.

"Savaş Sanatı", sadece askeri harekatlara ilişkin bir rehber olmanın ötesinde, çatışma yönetimi, liderlik, planlama ve risk analizi gibi konularda zamansız dersler sunar. Bu nedenle, yüzyıllardır strateji, yönetim ve kişisel gelişim alanlarında başvurulan temel bir kaynak olmaya devam etmektedir.

Sun Tzu'nun "Savaş Sanatı"nın 13 bölümünü (veya safhasını) detaylandırarak anlatalım. 

Bu bölümler, Sun Tzu'nun stratejik düşüncesinin temelini oluşturur ve sadece askeri alanda değil, hayatın birçok alanında uygulanabilir prensipler sunar. İşte Sun Tzu'nun "Savaş Sanatı"nın 13 ayrı safhasının detaylı açıklaması:

1. Hesaplama (Savaş öncesi planlama ve durum değerlendirmesi)

Bu bölüm, savaş başlamadan önce yapılan kapsamlı bir ön hazırlık ve analiz sürecidir. Sun Tzu'ya göre, savaş "bir ülkenin baş sorunu, ölüm kalım yeri, var olma ya da yok olma yoludur; muhasebesiz olmaz". Komutanın kazanıp kaybetme olasılığını belirleyebilmesi için beş temel faktörü hesaba katması gerekir:

• Yol (Tao): Halkın yöneticisi ile aynı düşünceyi paylaşması, liderine güvenmesi ve onu desteklemesidir. Böylece halk kendini feda etmekten korkmaz.
• Gök: Karanlık-aydınlık, soğuk-sıcak, zaman gibi doğal koşullardır.
• Yer: Uzaklık-yakınlık, tehlikelilik-güvenlilik, genişlik-darlık gibi arazinin özellikleri.
• Komutan: Erdemlilik, güvenilirlik, insancıllık, cesaret ve ciddiyet gibi komutanın vasıfları.
• Kural: Askeri birliklerin örgütlenme biçimi, subayların rütbelendirilmesi, ikmal yolları ve askeri harcamalar. Bu beş noktayı bilen komutanın kazanacağı, bilmeyenin kaybedeceği belirtilir. Savaş öncesinde yapılacak hesaplamalar, zaferin önceden görülmesini sağlar.
  

2. Savaş (Savaşın maliyeti ve neden kaçınılması gerektiği)

Bu bölümde savaşın sadece maliyeti değil, aynı zamanda ulusun ekonomisi ve askerlerin morali üzerindeki yıkıcı etkileri anlatılır. Savaşa girmenin bin tane ağır nakliye arabası, bin zırhlı piyade, ayda bin li uzağa taşınacak yiyecek, ülke içinde ve dışındaki harcamalar, konuklar için ağırlamalar, zırhların ve arabaların bakımı gibi yüksek maliyetleri vardır. Uzun süreli savaş, askerlerin yorgunluğuna, motivasyon kaybına ve ülke ekonomisinin iflasına yol açar. Bu nedenle, "savaşın getireceği zararı bilmeyen kişiler, savaşın getireceği yararı da bilemezler". Akıllı komutan, düşmanı bir an önce mağlup etmeye çalışır ve düşmanın kaynaklarını ele geçirerek kendi ordusunu besler.

3. Taktik Saldırı (En iyi stratejinin, düşmanı savaşmadan yenmek olduğu)

Sun Tzu'nun en bilinen prensiplerinden biri bu bölümde yer alır: "Herhangi bir savaş stratejisinde maharet, öncelikle bir ülkeyi sağlam olarak ele geçirmek, yıpranmış bir ülke daha az yeğlenir". En iyi askeri strateji taktik saldırıdır ve birincisi kuşatmak, ikincisi bağlantısını kesmek, üçüncüsü güce saldırmak, dördüncüsü kentlere saldırmaktır. Kent saldırıları büyük kaynak ve zaman israfına yol açtığı için son çare olmalıdır. "Savaşabileceğini ya da savaşamayacağını bilen kazanır. Sayısal farkı değerlendiren kazanır. Hazırlıklı olup hazırlıksız olanı bekleyen kazanır. Yetenekli komutanına hükümdarı karışmayan kazanır". Kendini ve düşmanı bilen komutan "yüz savaşa girse tehlikeye düşmez"; sadece kendini bilip düşmanı bilmeyen "her savaşta mutlaka tehlikeye düşer".

4. Duruş (Konuşlanış) (Yenilmezliği sağlamak ve düşmanın yenilgiye uğratılabileceği koşulları yaratmak)

Bu bölüm, yenilmezliği sağlamanın ve düşmanın yenilgiye uğratılabileceği koşulları yaratmanın önemini vurgular. "Eskilerin iyi savaşları önce yenilmezliği sağlar, ondan sonra düşmanın yenilebilirliğine bakarlardı". Yenilmezlik kendi elimizdeyken, düşmanın yenilebilirliği düşmana bağlıdır. Dolayısıyla, düşmanı mağlup edecek koşulları yarattıktan sonra harekete geçilir. "Yenemeyen savunur, yenecek olan hücum eder". Askerlikte kuralın birincisi ölçü, ikincisi nicelik, üçüncüsü hesaplama, dördüncüsü tartı, beşincisi zaferdir.

5. Güç (Vaziyet)

Bu bölüm, ordunun gücünün nasıl yönetileceği ve düşmana karşı üstünlük sağlamak için cephe ve sürpriz manevraların nasıl birleştirileceği üzerine odaklanır. "Sayısız askeri yönetmek, sayısız askeri yönetmek gibidir; sayıya göre ayırmak yeter". Ordunun tüm birlikleri düşman saldırısına uğrasa bile, onu yenilmez kılacak olan, yapacağı cephe ve sürpriz manevralardır. Savaş, karışıklık ve kavga gibi gözükse de, düzen ve düzensizlik, cesaret ve korkaklık, güçlülük ve güçsüzlük kavramları iyi anlaşılmalıdır. En iyi savaşanların duruşu, "yüksek bir dağdan yuvarlanacak yuvarlak bir kayanınki gibi bir duruştur".

6. Zayıflık-Güçlülük (Düşmanın zayıf noktalarını belirleme ve kendi güçlü yönlerini kullanma)

Bu bölümde, savaş meydanında düşmanı yorarak ve zayıf noktalarını hedef alarak üstünlük sağlama prensipleri anlatılır. "Her kim ki savaş meydanına yerleşir ve düşmanı beklerse rahat eder, savaş meydanına sonra yerleşen yorulur". Düşmanın gelmesini istediği yere ortaya çıkar, ummadığı yere yetişir. Savunması olmayan yere saldırılır ve düşmanın direnebileceği, savunulduğu yere saldırılmaz. "Bu maharettir, görünüyü görünmez kılar; bu ne hikmettir, sesi duyulmaz kılar ki düşmanın kaderini elimizden tayin eder".

7. Harekât (Savaşta manevra ve hareketin önemi)

Bu bölüm, savaşta manevra ve hareketin stratejik önemini açıklar. Komutan hükümdardan emir alır, birlikleri oluşturur ve harekat başlar. Harekatın zorluğu, dolambaçlı olanı düze, dezavantajı avantaja çevirmektir. Hız, rüzgar gibi; yavaşlık, orman gibi; saldırı, ateş gibi; savunma, dağ gibi olmalıdır. "Disiplinli ve sakin olmak, düşman askerleri arasında beliren disiplinsizlik ve heyecanı beklemek, kendine güveni oluşturmak demektir". Bayraklar ve davullar, askerlerin morallerini yönetmek için kullanılır.

8. Dokuz Değişken: Binbir Olasılık

Bu bölüm, farklı durumlara göre stratejileri uyarlama yeteneğinin önemini vurgular. Komutanın "doğal koşulları riskli olan yerlerde konaklanmaz, yolun kesiştiği yerlerde yerel beylerle anlaşmak gerekir" gibi değişken durumlara göre karar vermesi gerektiği belirtilir. Ölüm kalım meselesi olan kuşatma durumunda dahi, ölüm kalım yerinde sonuna kadar savaşmak gerekir. Akıllı bir komutan, "Beş Avantaj"ı bilse bile adamlarını yönetme yeteneğine sahip olmalıdır. Düşmanın gelebileceği olasılıklar sürekli olarak değerlendirilmelidir.

9. Orduyu Harekete Geçirme (Yürüyüş)

Bu bölüm, ordunun farklı arazi türlerinde nasıl hareket etmesi gerektiğini anlatır. "Asker mevzilendirildiğinde düşmanın durumunu gözetlenmelidir". Dağlık bölgelerde vadilere yakın, kamp yerleri yüksek ve güneşe karşı seçilmeli; ırmakları geçince sudan uzak durulmalı; tuzlu bataklıklardan hızla geçilmeli; düzlüklerde konuşlanmak kolaydır, ancak sırtı yamaca verilmeli ve ön cephe alçakta, arka cephe yüksekte olmalıdır. Düşmanın hareketleri ve çevreye verdikleri tepkiler (örn: ağaçların sallanması, kuşların uçuşması) ile düşmanın varlığı ve durumu hakkında bilgi edinilir.

10. Arazi

Bu bölüm, arazinin stratejik önemini ve farklı arazi tiplerinin nasıl kullanılacağını açıklar. Altı tür arazi özelliği tanımlanır:

• Kolay Girilip Zor Çıkılan Arazi: Düşman hazırlıksızsa hücum avantajlıdır.
• Kolay Geçilen Arazi: İki taraf için de avantajlı olan, hızlı hareket gerektiren arazi.
• Hem Saldırımızın Hem Düşman Saldırısının Avantajlı Olmadığı Dolambaçlı Arazi: Düşmanın saldırıya geçmesini bekleyip, yoldayken hücum etmek avantajlıdır.
• Geçit Vermeyen Arazi: Düşmanın hazırlandığı ve yeterli askerle koruduğu yerler.
• Uzak Arazide Güçler Eşitse Savaşmak Avantajlı Değildir: Uzak arazideki düşmana karşı hücum etmek avantajlı değildir.
• Dağınık, Karmaşık ve Yenilgiye Uğramaya Açık Arazi: Askerlerin dağılmasına ve kaosa yol açabilir. Komutanın, düşmanın ve kendi gücünü, arazinin özelliklerini bilmesi zaferin anahtarıdır.
  

11. Dokuz Arazi

Bu bölüm, savaşın farklı "arazi" türlerinde (psikolojik ve coğrafi anlamda) nasıl yönetileceğini detaylandırır. Dokuz farklı arazi türü tanımlanır:

• Dağınık Arazi: Yerel beyler kendi topraklarında savaşıyorsa.
• Çekişmeli Arazi: Hem kendi ordumuz, hem de düşman için avantajlı.
• Açık Arazi: Ordunun ilerleyebildiği, düşmanın da orduya doğru harekete geçebildiği arazi.
• Merkezi Arazi: Beyliklerin sınırlarının kesiştiği, yerel unsurların desteğini alacağı yer.
• Önemli Arazi: Askerlerin düşman topraklarının derinliklerine girip, birçok şehri bırakarak ilerlediği yer.
• Zor Arazi: Dağlar, ormanlar, sulak alan ve bataklıklardan geçişin zor olduğu yerler.
• Kuşatılmış Arazi: Girişleri dar ve geçit vermeyen, çıkışı uzak olan, düşmanın küçük bir kuvvetle kalabalık ordumuza saldırabileceği yer.
• Çaresiz Arazi: Bir anlık saldırı sayesinde hayatta kalınabilecek, ani saldırı yapılamazsa yok olunacak yer. Her arazi türünde uygulanacak strateji farklılık gösterir. Örneğin, "düşman topraklarının derinlerine girdikçe askerler tek yürek olurlar".

12. Ateşle Saldırı

Bu bölümde, düşmana karşı ateşin bir silah olarak nasıl kullanılacağı ve bununla ilişkili koşullar açıklanır. Beş tür ateşle saldırı yöntemi vardır:

• İnsanları yakma.
• Malzemeleri yakma.
• Depoları yakma.
• Silah depolarını yakma.
• İkmal yollarını yakma. Ateş yakmak için doğru zaman, havanın kuru olduğu ve rüzgarın estiği mevsimler önemlidir. Yangın çıktığında hemen saldırmak yerine, ateşin yayılmasını beklemek ve mümkünse rüzgarın yönüne göre hareket etmek gerekir. Ateşin avantajından yararlanmak için suyun ve ırmağın kullanılması da önemlidir.
  

13. Casus Kullanma (Bilginin ve istihbaratın kritik rolü)

Bu son bölüm, savaşta casusların ve istihbaratın mutlak önemini vurgular. "Orduyu savaşa yollamak için yüz bin askerin bin li yol alması gerekir, halktan toplanan vergilerden ve devler hazinesinden günlük bir masraf yapılır". Düşmanın durumunu bilmeden, liderin başarılı olamayacağı ve zafere ulaşılamayacağı belirtilir. Beş tür casus vardır:

• Yerel casus: Düşman topraklarında yaşayan yerel kişiler.
• İç casus: Düşmanın içindeki subay ve memurlar.
• Taraf değiştirmiş casus: Düşman tarafına geçirilmiş olan casuslar.
• Ölü casus: Düşmana yanlış bilgi veren ve kendiliğinden deşifre olan casuslar.
• Canlı casus: Düşmandan doğrudan bilgi getiren casuslar. Casusların kullanımı "hükümdarın hazinesidir" ve çok cömertçe ödüllendirilmeleri gerekir. Bilgi, zaferin anahtarıdır. "Akıllı hükümdar ve erdemli komutan orduda casuslara dayanarak büyük başarı elde eder".
  

Bu 13 safha, Sun Tzu'nun sadece askeri bir lider olarak değil, aynı zamanda derin bir stratejist ve insan doğası uzmanı olarak ne kadar vizyoner olduğunu ortaya koyar.